Οι Ενάρετοι

Διαβάζοντας ένα απόσπασμα από «Τα τελευταία σημειωματάρια» του Νίτσε, παρατήρησα ότι ο σκληρός ορισμός που δίνει για τους «ενάρετους» και η νοοτροπία της κομματοκρατίας, δεν απέχουν πολύ:

Ένας ενάρετος άνθρωπος είναι κατώτερο είδος, αν μη τι άλλο επειδή δεν είναι «πρόσωπο» αλλά αποκτά την αξία του διά της συμμόρφωσης του σε ένα σχήμα ανθρώπου το οποίο έχει παγιωθεί άπαξ και διά παντός. Δεν διαθέτει χωριστή αξία: μπορεί να συγκριθεί, έχει ομοίους, οφείλει να μην είναι μοναδικός…

Μετρήστε τις ιδιότητες του καλού ανθρώπου – γιατί μας είναι τόσο ευχάριστες;

Γιατί δεν χρειάζεται να τον αντιμαχόμαστε, γιατί δεν μας προκαλεί καμιά δυσπιστία, καμιά επιφύλαξη, συγκέντρωση ή αυστηρότητα: η οκνηρία μας, η καλή μας φύση, η ανευθυνότητά μας μπορούν να αγαλλιάσουν. Αυτή η αίσθηση ευημερίας μας είναι ό,τι προβάλλουμε από μέσα μας και αποδίδουμε στον καλό άνθρωπο ως ιδιότητα, ως αξία. 10[85} σελ.322

Οι «καλοί» άνθρωποι είναι φοβικοί, τρέμουν τη διαφορετική αντίληψη του διπλανού τους. Οι ταμπέλες άλλωστε είναι ο αγαπημένος τους αμυντικός μηχανισμός. Κρύβονται από πίσω και νιώθουν ασφάλεια. Στρουθοκαμηλίζουν. Το βασικότερο όμως μειονέκτημα τους είναι ό,τι χειραγωγούνται εύκολα. Δεμένοι σφιχτά μέσα σ’ ένα σύνολο αρχών και ήθους, δε χρειάζονται «πειστήρια» για να σε δεχτούν. Απλά πρέπει να παίξεις με τους κανόνες τους· όσο πιο καλά το κάνεις, τόσο εισχωρείς στον πυρήνας τους και εκ των πραγμάτων θ’ αυξάνεις την επιρροή σου επάνω τους.

Σ’ αυτή την κοινωνία θέλουμε «καλούς» ανθρώπους. Τους απαιτούμε. Θέλουμε ανθρώπους που είναι μέσα στο μυαλό μας και αναπαράγουν τις αξίες που πρεσβεύουμε ή νομίζουμε πως πρεσβεύουμε. Οι «ενάρετοι» οφείλουν να είναι όμοιοι μας.

Τα πιο ωμά παραδείγματα εκμετάλλευσης «καλών» ανθρώπων είναι όταν η ιδεολογία βρίσκεται στον κυρίαρχο πυρήνα και αποσοβεί τις δημιουργικές συγκρούσεις στο εσωτερικό περιβάλλον της εκάστοτε ομάδας. Κλασικά παραδείγματα τέτοια δομής είναι το ΚΚΕ και η Εκκλησία.

Έχω δοκιμάσει τη προσέγγιση και με τους δυο τρόπους. Όταν πλησιάζω τις συγκεκριμένες ομάδες έχοντας μια αντί διαμετρική άποψη, παραγκωνίζομαι απευθείας. Όταν παριστάνω τον «σύντροφο/ πιστό» ,τότε όλοι μου ανοίγονται λες και με ήξεραν χρόνια, είναι πολύ αστείο. Βέβαια, όταν η κουβέντα προχωρά και αναφέρομαι σε κάνα-δυο «λαθάκια» ,τότε αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι δεν έχω ενταχθεί ορθολογικά στο ιερατείο τους. Ο «ενάρετος» για αυτούς άνθρωπος δεν αναφέρεται ποτέ σε «λαθάκια». Τα «λαθάκια» είναι «λάθη» και είναι πάντα για τους άλλους.

Τα προηγούμενα παραδείγματα ήταν ακραία, όμως παρόμοια γνωρίσματα έχουν όλες οι κοινωνικές ομάδες που θέτουν ιδεολογικούς κανόνες κατά τη συγκρότηση τους. Πάντα στον πυρήνα, θα καταλήγουν οι ακραίοι. Η αντοχή του πυρήνα βασίζεται στους «καλούς» ανθρώπους που τον στηρίζουν, ενώ αρκετοί από αυτούς θα διαφθαρούν στη πορεία, λαμβάνοντας ψίχουλα ή κάποια πλασματική εξουσία, νομίζοντας έτσι, ότι είναι μέσα στο «κόλπο» και βέβαια ως «ενάρετοι» αν μετέπειτα τους κατηγορήσουν, απευθείας θα νιώσουν, φόβο και ενοχές.

Στο μοντέλο της κομματοκρατίας, δήλωνες «κάτι», το υπερασπιζόσουν μέσα στην ομάδα σα σκύλος, φιλούσες και δυο-τρεις κατουρημένες ποδιές και η εξουσία μαζί με μπόλικο χρήμα σου ανοιγόταν δια μαγείας. Και τα «ενάρετα» άτομα ήταν πάντα εκεί, ως οι «χρήσιμοι βλάκες» της ιστορίας, για να σε υπερασπίζονται.

Θεωρώ ότι σήμερα αποτελεί άμεση ανάγκη ν’ αποτάξουμε τη νοοτροπία του «καλού – ενάρετου» ανθρώπου από πάνω μας, καθώς και όλους τους έμμισθους τιμητές των ομάδων εξουσίας, είτε λαϊκιστές, είτε ελιτιστές. Αν έχουμε υπόψη μας το πως λειτουργούν, τότε είναι αρκετό, ώστε η συμμετοχή μας σ’ αυτές (την οποία στηρίζω), να είναι υγιής και παραγωγική.